Ramazan orucunun süresinin uzunluğu yaşanılan coğrafi bölge ve mevsimlere bağlı olmak üzere 10 ile 19 saat arasında değişmektedir. Yapılan bilimsel çalışmalar uzun süreli açlığın metabolik düzeni, böbrek fonksiyonlarını, kan basıncını ve kan şeker düzeyi dâhil olmak üzere vücutta birçok mekanizmayı etkilediğini ortaya koymuştur.
Vücuda uzun müddet bir besin alınmamasından dolayı orucun sindirim sistemi üzerinde bir dizi etkiye neden olacağı kaçınılmaz bir gerçektir. Bilimsel çalışmalar mide asit seviyesinin oruç süresince yüksek olduğunu göstermiştir. Bu yüksek asit seviyesinin gastrit, mide ülseri ve onikiparmak bağırsağı ülseri gibi sindirim sistemi hastalıkları üzerine olan etkileri bilimsel araştırmaların konusu haline gelmiştir. Bu konuda yapılan bilimsel araştırmaların sonuçları arasında zaman zaman tutarsızlıklar görülmüştür. Bu tutarsızların nedenleri genellikle yöntemsel farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Ülkemizde geriye dönük kayıtların incelendiği çalışmalarda diğer aylar ile karşılaştırıldığında Ramazan ayında mide ve onikiparmak bağırsağı ülserinin sıklığında artış olduğu gösterilmiştir. Aynı zamanda mide ve onikiparmak bağırsağı ülserlerinin kanama ve delinme gibi komplikasyonlarının sıklığında da artışlar olduğu ortaya konmuştur. Yapılan diğer bazı çalışmalar aktif mide veya onikiparmak bağırsağı ülseri olan hastaların mide ilaçları ile tedavi edilmelerine rağmen Ramazan ayı boyunca oruç tutmaları durumunda mide şikâyetlerinde artış olduğunu ve bu hastaların büyük bir kısmının ülser kanaması geçirdiğini ortaya konmuştur. Ancak iyileşmiş ülseri olan ve Ramazan ayı boyunca mide ilaçları ile tedavi edilen hastalarda ise herhangi bir kötüleşme saptanmamıştır.
Aktif mide şikâyeti olan veya geçmişte mide şikâyeti olan bireylerin oruç tutmayı istemeleri durumunda öncelikle gastroenteroloji uzmanına başvurmaları en uygun yaklaşım olacaktır. Doktor, şikâyetlerin ve bazen de gerekli tetkiklerin ışığında hastanın midesinin sağlık durumu hakkında bir kanıya ulaşacaktır. Mide şikâyeti olan ve oruç tutmak isteyen kişiye doktorun yapacağı tavsiyeler bu temel üzerine inşa edilecektir. Gastriti olan hastaya yapılacak tavsiyeler ile ülseri olan hastaya yapılacak tavsiyeler aynı olmayacağı gibi aktif mide ülseri olan hasta ile geçirilmiş ülser öyküsü olan hastaya da yaklaşımda farklılıklar olacaktır. Vücut mekanizmasının bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiğinden mide problemlerinin yanı sıra diğer başka sağlık problemleri de bulunan kişilere yapılacak tavsiyelerde bu sağlık problemleri de dikkate alınmalıdır. Örneğin, ağrı kesici kullanılması gereksinimi, kan sulandırıcı ilaçların kullanımının gerektiği durumlar veya diğer hastalıklar için kullanılması zorunlu olan ilaçların zamanlaması gibi tüm konular dikkatli bir şekilde hesaba katılmalıdır. Aksi halde ibadet gibi önemli bir görevi yerine getirirken sağlımızı tehdit edici durumlar ile karşılaşabiliriz.
Mide şikâyeti olan hastalara yaklaşım ve tavsiyelerin bireyselleştirilmesi gerekliliği, altı çizilmesi gereken en önemli noktadır. Bununla birlikte bazı genel tavsiyelerde bulunmamız da faydalı olacaktır: Aktif mide ülseri veya onikiparmak bağırsağı ülseri olan hastalarımız şikâyetleri tam geçinceye ve aynı zamanda da doktorlarının onayını alıncaya kadar oruç tutmamalıdırlar. Oruç dönemindeki yüksek asit seviyesi ve asit baskılayıcı tedavinin yetersiz uygulanması, ülser kanamalarını ve ülser delinmelerini tetikleyerek sağlımızı şiddetli bir şekilde tehdit edebilir. Gastriti olan hastalar ise şikâyetlerinin ciddiyetini dikkate alarak iftarda ve/veya sahurda mide ilaçlarını alarak oruç tutabilirler. Ancak şikâyetlerin artması durumunda doktorlarına başvurarak tedavilerini gözden geçirmelidirler. Oruç tutmaya devam kararını ise doktorlarının görüşünü alarak vermelidirler.
Geçirilmiş mide ülseri veya onikiparmak bağırsağı ülseri olan hastalar herhangi bir mide şikayetine sahip değillerse oruç tutmaya başlayabilirler. Oruç tutmaya başladıktan bir süre sonra mide şikâyetleri ortaya çıkan hastalar doktorlarının tavsiyesi doğrultusunda ilaç kullanarak oruç tutmaya devam edebilirler. Ancak ilaçlara rağmen belirtiler devam ediyorsa, oruç tutmayı bırakmalı ve doktorları ile tekrar görüşmelidirler.
Oruç tutan bireylere önerilecek diyetin sadece mide şikâyetleri üzerinde temellendirilmesi yetersiz bir yaklaşım olacaktır. Tavsiye edilecek diyet, kişinin diğer rahatsızlıkları da hesaba katılarak genel bir çerçevede yapılmalıdır. Biz burada bazı önemli noktaları sıralamaya çalışacağız:
Şüphesiz ki genel sağlık durumumuzun izin verdiği ölçüde ibadetlerimizi yerine getirmek, ruh ve beden sağlımız için faydalı olacaktır.
Yazar:
Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Osman Yüksel
Şunlara da göz atın;