Patlıcan, bir sıcak iklim bitkisidir ve bazı rakamlara göre Çin, Hindistan, Mısır ve Türkiye gibi ülkelerde yoğun şekilde üretilmektedir. Bu üretim kapasitesi nedeniyle patlıcanın Türk mutfak kültüründeki yeri oldukça eskiye dayanır. Bu makalede ise yine çok sevilen lezzetlerden 'karnıyarık'ı ve 'imambayıldıyı' mercek altına alıp aralarındaki farklara bakıyoruz.
Bir şehir, bölge ve ülkenin mutfak kültürü coğrafyası ve yetiştirilen ürünlerle oldukça yakından ilgilidir. Örneğin Ege'de zeytinyağlı yemeklerin, Karadeniz'de balığın öne çıkması tesadüf değildir. Patlıcan da Türkiye'de çok uzun yıllardır tüketilen sebzeler arasında. En popüler patlıcanlı tarifler arasında karnıyarık ve imambayıldı da bulunuyor. Karnıyarık Osmanlı saray mutfağından bu yana her dönem önemli oldu. İmambayıldı da kardeşi karnıyarık gibi yine Osmanlı saray mutfağında da özel bir yere sahipti. Çünkü bazı kaynaklara göre saray mutfağında en çok tüketilen sebzeler sırasıyla patlıcan ve kabaktı.
Karnıyarık, tariften de anlaşılacağı gibi “yarık göbek”ten geliyor. Bunun nedeni, patlıcanların ortadan ikiye bölünmesi; dana kıyma ve aromatik baharatlarla doldurulmasıdır. Muhtemelen patlıcan yemeğinin çok sevilmesinin bir nedeni et ve sebze kombinasyonunu başarılı bir şekilde birleştirmesi.
İmambayıldının adı ile ilgili ise çeşitli rivayetler var. Bilinen ilk imambayıldı tarifi çok eski bir yemek kitabı olan Melceü-t Tabbahin'de yer alıyor ki, kitabın öyküsü de 1844'lere kadar uzanıyor. (Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne hocalarından Mehmed Kâmil’in yazdığı ve 1844’te taşbaskı halinde yayınlanan ilk yemek kitabı olan Melceü’t-Tabbâhîn; çorbalar, kebaplar, et yemekleri, külbastılar, yahniler, köfteler, pilakiler, börekler, sıcak ve soğuk tatlılar, zeytinyağlılar, pilavlar, hoşaflar, şuruplar vs. olmak üzere on iki fasıldan oluşuyor)
Bir rivayete göre çok eski zamanlarda bir imam, 'imambayıldı' tarifini yapan eşinin bu yemeğinden sonra bayılır. Bu rivayetteki 'bayılma' bazen içindeki malzemelerden birinin imamı bayıltmış olabileceği yönündedir. Daha çok konuşulan rivayette ise bu 'bayılma' lezzetine hayran kalma anlamında mecazi olarak kullanılmıştır.
Bir rivayete göre ise yine bir imam vardır; eşi sürekli zeytinyağlı imambayıldı yapar. İmam tarifi o kadar beğenir ki her gün aynı yemeği ister. Ancak bir gün zeytinyağları tükenince eşi imambayıldı yapamaz. İmam üzüntüden bayılınca tarif bu adı alır.
İmambayıldı ile karnıyarıkın adeta kardeş olduğunu belirttik. Patlıcanın başrolde olduğu bu iki yemeğin farklarından bahsettik. Bu iki tarif arasında önemli farklar vardır. İşte, farklar;
Şunlara da göz atın;