Tat duyusu, ağız içindeki kimyasal maddelerin sensoriyel organlar tarafından algılanması ve beyne sinyal gönderilmesi ile tanımlanan bir duyudur. Temel duyulardan biridir. Tat duyusunda, dil, damak, yanak, bademcik, yutak arka duvarı ve yemek borusu girişinde bulunan sinirler, reseptör olarak işlev görür. Günümüzde yiyecek ve içecekler, acı, tatlı, ekşi, tuzlu ve umami olmak üzere 5 temel tattan oluşur.
Şeker ve amino asitler, besinlerin tatlı bir tada sahip olmasına neden olur. Bilim insanları tatlılığı sevecek şekilde evrimleştiğimizi düşünüyor çünkü tatlılık, enerji açısından yoğun yiyecekleri tanımamıza yardımcı oluyor. Tatlı yiyecekler genellikle vücudumuza yakıt sağlayan glikoz gibi karbonhidratlar açısından zengindir. Şeker, bal, meyve suyu, kek, çilek gibi besinler tatlı yiyeceklere örnektir.
Ekşilik veya mayhoşluk, asitlerin tadıdır. Hidrojen iyonları tarafından sağlanır. Çoğunlukla bozulmuş veya çürümüş yiyeceklerin tadı ekşidir. Bu tür zararlı gıdaları tanımlamak için ekşi tat alma duyusuyla evrimleştiğimiz düşünülüyor. Ancak ekşi yiyeceklerin hepsi tehlikeli değildir. Örneğin, sirke, limon suyu, yoğurt, kızılcık, portakal gibi besinler içeriğindeki asit sebebiyle doğal olarak ekşidir.
Tuzluluğa genellikle yiyeceklere eklenen sofra tuzu veya sodyum klorür neden olur. Ayrıca mineral tuzlarından da kaynaklanabilir. Sodyum elektrolit ve sıvı dengesi için gereklidir. Bu nedenle, yeterli miktarda sodyum aldığımızdan emin olmak için tuzluluğun tadını alabileceğimize inanılıyor. Soya sosu, işlenmiş et, kızartma, zeytin gibi besinler tuzlu tatlara örnektir.
Acılık birçok farklı molekülden kaynaklanır. Bu moleküller genellikle bitkilerde bulunur. Ancak acı bileşikler içeren birçok bitki zehirlidir. Atalarımız zehiri tanıyabilmek ve ondan kaçınabilmek için acıyı tatmak üzere evrimleştiler. Ancak her acılık kötü değildir. Acıyı genellikle düşük miktarlarda veya diğer tatlarla birleştirildiğinde tolere edebiliriz. Bitter çikolata, kahve, roka, kırmızı biber gibi besinler acı yiyeceklere örnektir.
Umami, Japonca'da ''hoşa giden tat'' anlamına gelir. 5. tat olarak kabul edilen umami, dil üzerinde tüylü gibi bir his bırakır ve ağızda bıraktığı tat hoş ve lezzetli olarak tanımlanır. Ne acı, ne tatlı, ne de ekşi olmayan fakat tadını beğendiniz besinler, umami tadına sahip olabilir. Umami tat içeren besinler, lezzetli oldukları için iştahınızı artırabilir. Yeşil çay, et suyu, eski peynir, kuşkonmaz ve olgun domates umami tatlara örnektir.
Şunlara da göz atın;