Mikroorganizmalar mutfağınızın her yerindeler. Özellikle yemek hazırlama ve pişirme gereçlerinin güvenli malzemelerden yapılmış olması hijyen açısından önceliğimiz olmalıdır. Mutfakta kullanımından kaçınmamız gereken gereçlerin başında alüminyum malzemeden yapılmış olanlar gelmektedir. Özellikle yapışmaz özellikteki kaplamalı alüminyum pişiricilerden zamanla aşınmaları sonucu yemeklere metal parçaları geçebilmektedir. Bilhassa domates sosu gibi asitli yiyecekler alüminyum malzemeye zarar verebilir. Sağlıklı beslenmeye odaklandığımızda sakıncalı gereçlerden olan teflon kaplı pişirme kaplarının aşınma riskini göz ardı etmemeliyiz.
Kullanımından kaçınmamız gereken bir diğer malzeme ise naylon bazlı olanlardır. Bu malzemelerin en büyük sorunu sadece ısı direncinin az olması ve erime noktasının oldukça düşük olması nedeniyle yemeklerimizde eriyen petrol bazlı parçacıklar değildir. Naylon kapların zamanla çizilmesi ve oluşan yarıklarda yiyeceklerin birikerek bakterilerin üremesine yol açması da oldukça ciddi bir sorundur.
Öyleyse Pişirme Gereçleri İçin En Güvenli Malzemeler hangileridir?
Paslanmaz çelik oldukça güvenli bir malzemedir. Özellikle gözeneksiz bir yapıda olmasından dolayı dokusunda bakteri üremesi söz konusu olmayacağından hijyenik ve sağlıklı mutfak gereçlerindendir. Bulaşık makinesinde de güvenle yıkanabilir ve kolay temizlenebilir bir malzemedir. Gıdalarla reaksiyona (etkileşime) girmez. Geri dönüştürülebilir bir malzeme olan paslanmaz çelik çevre dostu olduğundan tasarrufa katkı sağlar. Dayanıklı olan bu gereçlerin fiyatının yüksek olduğu bilinse de aslında yıllarla ifade edilebilen güvenli kullanımları sayesinde sağlıksız ve ömrü az olan diğer bazı gereçlere göre daha ekonomiktir.
Kullanım kolaylığı sağlayan yumuşak ve esnek yapısıyla silikon, bir kauçuk polimer olup toksik (zehirleyici) etkisi olmayan doğal bir malzemedir. 300 ℃ düzeyindeki yüksek sıcaklılara kadar dayanıklılık gösterebilir. Plastikten farklı olarak BPA (Bisfenol A) içermeyen ve gıdalarla da etkileşime girmeyen güvenli bir gereçtir. Plastik dolgu maddelerinin kullanılarak üretildiği bazı düşük kaliteli olanları dışında geri dönüştürülebilir olması da oldukça önemlidir.
Biyolojik olarak parçalanabilir özellikte olan bambu bitkisi yenilenebilir bir malzeme olup çevre dostudur. Doğal olarak antimikrobiyal özellikte olan bambu bitkisi, dokusunun daha az çizilebildiği hijyenik bir mutfak malzemesidir. Ahşap malzemeyle kıyaslandığında daha az su tutma özelliği olsa da ahşap malzemelerde de olduğu gibi makinede yıkanmamalıdır. Bambu malzemelerden yapılmış mutfak gereçleri sadece elde yıkanmalı ve sonrasında mutlaka kurutularak temiz bir yerde saklanmalıdır. Bambu daha hafif bir malzeme olmasına rağmen ahşap olanlardan daha sağlam yapıdadır.
Ahşap malzeme mutfak gereci olarak binlerce yıldır kullanılarak test edilmiş güvenli bir seçenektir. Biyolojik olarak parçalanabilir özellik gösteren ahşap gereçler tamamen doğal, dayanıklı malzemelerdir. Gıdalarla etkileşime girmemektedirler fakat gözenekli yapıda olmaları nedeniyle ıslandıklarında nemi tutma özelliği ve iyi temizlenmediklerinde aşınmış kısımlarda bakteri üreme potansiyelleri nedeniyle antimikrobiyal özelliği zamanla azalabilir. Özellikle (teak) tik ağacı çoğu ahşaba göre neme karşı daha dirençli olduğundan tahta mutfak gereçlerinin (kaşık, kase vb.) yapımında tercih edilmektedir. Kullanım sıklığına göre özellikle tahta kaşıklar belirli aralıklarla çamaşır suyu (sodyum hipoklorit) katkılı su ile dezenfekte edilerek veya yarım saat süre ile sirkeli, karbonatlı suda bekletildikten sonra sabunlu kaynar su ile de temizlendikten sonra mutlaka kurutularak temiz bir yerde muhafaza edilmelidir.
Mutfakta paslanmaz çelik, silikon, bambu ve ahşap mutfak gereçlerinin kullanımının en güvenli ve sağlıklı seçenekler olduğunu söyleyebiliriz.
Yazı:
Dr. Esin BALTACI
Nişantaşı Üniversitesi
Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü
Şunlara da göz atın;