Emzirmenin anne ve bebekleri arasında ne kadar özel bir bağ yarattığını hepimiz biliyoruz. Peki, sütten kesme dönemi ne zaman olmalı ve bu durum bebeğe nasıl alıştırılmalı? Bebek ve Uyku ve Emzirme Danışmanı Seda Özcan sizler için anlattı.
Emzirme anneyle bebek arasındaki en güzel ve özel anlardandır. İlk 6 ay bebeğin tüm besin ihtiyaçlarını karşılayabilen anne sütü bebeği hastalıklardan korurken, emzirme esnasında da anne ve bebeğin tensel temas içinde birlikte güzel anlar paylaşması ve bebeğin psikolojik gelişimini de destekleyerek, anne ve bebek arasında özel iletişimi kuvvetlendirmesi demektir.
Meme sadece beslenme aracı değildir aynı zamanda bebeğin en yakın arkadaşıdır. Bir fabrika gibi üretir, bebeği besler ve büyütür, sıkıntısını hafifletir, ağladığında sakinleştirir, yastığı olur uyutur. Tüm bunlar göz önüne alınınca, zamanı geldiğinde emzirmeyi sonlandırma sürecinin ne kadar zorlu olabileceğini biliyor ve kabul ediyorum. Öncelikle endişelerinizi bir kenara bırakın ve duygularınızı kabullenin. Bu bir büyüme süreci! Her anne ve bebek bu süreçten geçiyor. Unutmayın, siz bu durumu kabul ettiğinizde ve psikolojik olarak hazırlandığınızda aslında emzirmeyi sonlandırmak beklediğiniz kadar zor olmayacak!
Emzirmeyi Sonlandırmaya Ne Zaman Başlanmalı?
Aslında emzirmenin kesilmesi için doğru bir zaman yok. Burada en önemli etmen bebeğin hazır olması ve annenin duygusal ve psikolojik olarak hazır olduğunu hissettiği zaman emzirmenin kesilmesi için doğru zamandır. Genellikle bebekler 9-12. aydan önce emzirmeyi bırakmayı tercih etmezler. Önerilen bebeklerin en az 1 yıl anne sütü almalarıdır. Ancak bebeğin gelişimi açısından bakacak olursak 2 yaş civarında sütten kesilmesi gerekir. 2 yaş, çocuğun tam anal döneme girdiği, yani özerkleşmeye başladığı, bağımlı olduğu anneden ruhsal olarak ayrılmaya çalıştığı ve bu nedenle yoğun öfke ve inatlaşmaların yaşandığı bir dönemdir. Memeyi kesmeyi bu döneme bırakmamakta fayda var. Çocuk psikiyatristlerinin de önerisi 18 aylıkken basamaklı azaltmaya başlamak, en geç 21-23 aylık gibi de kesmek şeklindedir.
Emzirmenin kesilmesi aşamasında kendinizi yetersiz, üzgün veya depresif hissetmeniz hatta “Ben artık bebeğime yetmiyorum, emzirmediğimde beni daha az sevecek.” gibi kendinizi suçlayıcı düşünmeniz son derece doğal. Bu süreçte emzirmenin kesilmesinin büyümenin bir basamağı olduğunu ve her bebeğin bu süreci yaşadığını kendinize hatırlatın. Sabırla bu süreci sonlandırın.
Emzirmeyi sonlandırma zamanına karar verirken eğer çocuğunuzun hayatında önemli bir olay olacaksa taşınma, annenin işe başlaması, yeni bir bakıcı veya hastalık, diş çıkarma dönemi gibi, bu işi bir süre ertelemenizi öneririm. Bebeğinizin psikolojisi hem yeni değişikliğe adapte olmaya hem de memenin gidişine alışmaya çalışırken zorlanabilir ve bu size daha fazla tepki olarak geri dönebilir.
Emzirmeyi Sonlandırırken Nasıl Bir Yol İzlenmeli? Emzirmeyi sonlandırmanın iki yolu vardır; emzirmeyi aniden kesmek veya kademeli olarak memeden ayırmak. Tabii ki bu iki durumun psikolojik ve fizyolojik sonuçları farklı olacaktır. Uzmanlar olarak iki taraf içinde daha kolay ve alışılabilir bir süreç olduğu için aşamalı kesmeyi öneriyoruz. Emzirmeyi aniden bebek için travmatik olabilir. Anne memesi bebeğin bağlandığı ilk nesne olduğundan memeden kesme de bebeğin ilk ayrılığı olacaktır. Bu ilk bağlanma ve ilk ayrılma bebeğinizim daha sonraki yakın ilişkilerindeki bağlanma ve ayrılma örüntülerine bir örnek oluşturacaktır. Bu nedenle de iğrendirilerek, kızarak, yoğun strese girdiği durumlarda ya da anneden uzaklaştırılarak kesildiğinde ilerde yakın ilişkilerinde sorunlar yaşanma olasılığı artabilir. Örneğin bantlayarak ya da acı, diğer tiksindirici maddeler sürerek memenin kesilmesi bebeğiniz için ayrılığı çok daha travmatik yapar ve yetişkinlik sürecinde kuracağı ilişkilerde yanlış kişiler seçmesine sebep bile olabilir. Bu önemli dönemlerinde ona olan ilginizin ve anlayış ve sabrınız biraz daha fazla olması gerekebilir. Bu süreçte onu daha çok kucağınıza almak daha çok konuşmak hem size hem de bebeğinize iyi gelecektir çünkü siz karar verene kadar her zaman ulaşabildiği memenin şimdi neden olmadığını anlamıyor, kızıyor, hırçınlaşıyor, ağlıyor ve inatla size saldırıyor olabilir. Bu zor zamanlarda çocukla inatlaşmamak, biraz onun akışına göre gitmek, memeden kesmeyi bebeğinizin işaretleri doğrultusunda planlı ve aşamalı olarak uygulamak gerekiyor. İşte bu yüzden yaklaşık iki üç aylık bir sürece yayarak ilerlenen memeden kesme süreci çok daha ideal ve kolay oluyor. Aşamalı Kesmede Öncelikle Bir Düzen Oturtmak Gerekir. Bebeğiniz günde kaç kez emiyorsa önce zamanlarını belirleyin ve sonra emzirmeyi sonlandırmaya karar verdiğinizde öncelikle emzirme sürelerini kısaltın. Ardından aşamalı olarak birer emzirme öğününü atlayın, yavaş yavaş 1-2 haftada bir öğün azaltın. Bu öğünlerde bebeğinize sevdiği bir meyve/çorbayı teklif edebilirsiniz ya da zaten oyun yaşında olan ve gittikçe dışarıya ilgisi artan bebeğinizi oyalamak da kolay olacaktır. Emzirme konusunda gece ve gündüzün farklı olduğunu unutmayın. Geceleri memeden kesme her zaman daha zor bir süreç olduğundan, önce gündüz öğünlerini kesmeyi deneyin. Eğer bebeğinizi emzirerek uyutuyor ya da gece emzirerek uykuya döndürüyorsanız bu aşamadan sonra öncelikle bebeğinize meme ve uyku ilişkisini kesme konusunda yardımcı olun. Bebeğinize meme olmadan da uyuyabileceğini öğretin ve gece beslenmelerini sonlandırın. Eğer gece beslenmesini sizi takip eden çocuk doktorunuz önermiyor ya da sonlandıramıyorsanız biberonla beslemeye devam edebilirsiniz. Burada önemli olan meme ile uyku ilişkisini sonlandırmak. Aksi taktirde zaten memenin yokluğuyla baş etmeye çalışan bebeğiniz uykuya da sağlıklı bir şekilde geçemez ise iki taraf içinde süreç daha zorlayıcı olabilir. Bebeğinizin Duygularını Unutmayın! Emzirme öğünlerini planlı azalttıktan sonra yani sabah uyanınca, öğlen ve akşam uyku öncesi emzirme olarak 3 emzirmeye düştükten sonra önce öğlen öğününü kaldırın ve sabah ya da akşam emzirmesini kaldırmadan hemen önce artık bebeğinizi onu bekleyen değişiklikten açık bir dille haberdar edin. Bu kısım oldukça önemli! Kendinizi onun yerine koyun, hayatınızdaki önemli değişikliklerin birden ve size haber verilmeden başkası tarafından yapılması size nasıl hissettirir? Öfkeli üzgün ve kızgın değersiz ve çaresiz hissederiz... Bu duyguları bebeğiniz de hissedebilir. Bebeğinizi haberdar edebilmek için bir aile toplantısı yapın ve bebeğinizin gelişimine, büyümesine vurgu yapın. Memeyi bırakmanın kendisi için iyi ve önemli olduğunu belirtin. Yani "Sen büyüdün, artık kendin yemek yiyebiliyorsun, yürüyebiliyorsun, konuşabiliyorsun.” gibi o dönemde yapabildiği ve hoşnut olduğu şeyleri vurgulayarak, memeye artık ihtiyacı olmadığı vurgulayın. Bunları söylerken ve memeyi kesmeyle ilgili konuşurken mutlaka yüz ifadeniz olumlu, gülen bir yüz olsun. Siz üzgün ve korkan bir yüz ifadesiyle memeden kesmekten bahsederseniz, çocuk ne söylediğinizden çok ifadenize bakar ve kaygılanır. Siz konuşurken onun sizi dinlemediğini ya da anlamadığını düşünebilirsiniz, 18 ay sonrası bebeğiniz konuşamasa hatta dinlemiyor gibi yapsa bile sizi anlar! Eğer bebeğinizin mizacının buna izin vermeyeceğini hissediyorsanız o halde bu konuşmanın ardına bir pazarlık ekleyin (dışarıda gördüğü bir kedi üzerinden bile olabilir) “Bak sen artık büyüdün, biraz memeleri bu yavru kedilere verelim mi? Onlar da senin gibi büyüsünler!” Bu süreçte hayal gücünüzü kullanmaktan kaçınmayın. Bu anlaşma sonucunda bebeğiniz meme istediğinde memenin kedilerde olduğunu ve somut bir zaman dili belirterek getireceklerini söyleyebilirsiniz. Bu noktada kararlılık oldukça önemlidir. Eğer bebeğiniz bu sürecin bir döneminde çok strese giriyorsa bir önceki basamağa geçmeden birkaç hafta daha bekleyebilirsiniz. Bu dönemde onu motive edebilmek için ufak ödüllerin de bir sakıncası yok. Ek olarak emzirmeyi bir kez bıraktıktan sonra kesinlikle geri dönmemelisiniz. Bu sürecin en önemli iki anahtarı iletişim ve tutarlılık. Yoksa bebeğin kafasını karışır. Memeyi bir kaybedip bir daha bulunca yeniden ayrılması da daha zor olabilir. Her an gidecekmiş korkusuyla daha da çok yapışabilir. Kendinize güvenin ve bu süreçten her anne ve bebeğin geçtiğini unutmayın. Kolaylıkla bu dönemin üstesinden gelmenizi temenni ediyor ve bu maceranızı ileri de gülümseyerek hatırlamanızı diliyorum. Şunlara da göz atın;