Yağışlı havaların gelmesiyle birlikte, doğadaki mantarlar çoğalıyor ve toplanan mantarların tüketimi bu dönemlerde artış gösteriyor. Rengine ve güzel görünümüne aldanılarak tüketilen mantarlar ise zehirlenmelere yol açabiliyor. Özellikle böbrek ile karaciğer yetmezliğine ve hayati risklere neden olabiliyor. Mantar tüketiminin ardından görülen bulantı, kusma, ateş, ishal ve giderek artan bilinç kaybı belirtileri yaşandığında, hiç zaman kaybetmeden müdahale edilmesi gerekiyor. Anestezi ve Reanimasyon Bölümü’nden Uz. Dr. Mustafa Emre Kavlak, mantar zehirlenmesi ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Mantar zehirlenmelerinin tarihi, çok eskilere dayanır. Bazı tarihçiler, Roma imparatoru Claudius'un yediği mantardan zehirlenerek öldüğünü yazmıştır. Günümüzde de doğadan toplanan ve yenilen mantarlar çok ciddi sorunlara yol açabilir. ABD'de, her yıl 6 bin mantar zehirlenmesi vakası bildirilmektedir. Bu vakaların çoğunluğunda ise 6 yaş altı çocuklar vardır. Çocukların doğada gezerken veya oynarken buldukları mantarları tüketmeleri, bunun en önemli nedenleri arasında yer alır. Bu yüzden çocuklar, mantar tüketimi konusunda mutlaka bilinçlendirilmelidir.
Mantar zehirlenmesinden sonra görülen belirtiler, mantarın toksinine göre farklılık gösterebilir. Ancak zehirlenmeden sonra ortaya çıkan ilk belirtiler şu şekildedir;
Bu belirtiler, mantar tüketildikten 2-3 saat sonra kendini gösterir. Belirtiler görüldüğü zaman, hiç vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Mantarlarda bulunan toksin farklı olduğu için, bazı mantarlar halüsinasyon, uyku hali, nöbet geçirme, şuur bulanıklığı, karaciğer ve böbrek yetmezliği, ciltte sararma gibi semptomlara yol açabilir.
Mantar zehirlenmesi durumunda, tüketilen mantarı miktarı ve belirtilerden sonra hastaneye geliş süresi önemlidir. Zehirlenmeden kısa süre sonra hastaneye gelen hastaların elektrolit dengesizliği, sıvı kaybı, karaciğer ve böbrek enzimleri tetkikleri yapılır. Tedavinin ilk ayağını, midenin yıkanması oluşturur. Ancak uygulanacak tedavide, hastanın hastaneye geliş süresi de hayati önem taşır. Mantar zehirlenmesi üzerinden 24 saat geçtikten sonra, toksik etkiler karaciğer ve böbrek yetmezliği gibi kalıcı hasarlara yol açabilir.
Karaciğer ve böbrek yetmezliği durumlarında, zehirli toksinin vücuttan atılması ve ikincil enfeksiyonların oluşmaması için, hemofiltrasyon tedavisi uygulanır. Bu tedavide önce hastanın kanı alınarak filtreden geçirilir. Plazma denilen özel sıvı ile kan yıkanarak temizlenir ve tekrar hastaya verilir. Bu yöntem sayesinde, hastalarda gelişen karaciğer ve böbrek yetmezliğinde organ nakline gerek kalmadan tedavi edilebilir.
Hastaların fazla miktarda mantar tüketmesi veya hastaneye geç gelmesi halinde, plazma ferez hemofiltrasyon tedavisi yeterli gelmeyebilir. Tedaviye rağmen bazen hastalar organ nakline ihtiyaç duyabilir.
Önemli Not: Halk arasında zehirli mantarların tadının daha acı olduğu ve renkli olduğu gibi doğru olmayan bilgiler yaygındır. Mantarın rengine, kokusuna, tadına aldanarak bir tane bile tüketilmesi, hayati risk yaratabilir. Bu yüzden doğada bulunan ve ne olduğu bilinmeyen mantarlar yerine, hazır olarak satılan kültür mantarlarının tüketilmesi önerilir.
Yazar:
Anestezi ve Reanimasyon Bölümü Uz. Dr. Mustafa Emre Kavlak
Şunlara da göz atın;