Hemogram halk arasında bilinen ismiyle “tam kan sayımı” testidir. Kan sayımında yüksek ya da düşük çıkan değerlerin nedenleri en çok merak edilen konuların başında gelmektedir. Hematoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Hakan İsmail Sarı, hemogram yani kan sayımı hakkında bilgi verdi.

Hemogram Nedir?

Hemogram kanımızdaki hücrelerin sayılarını ve alt parametrelerle de yapılarını değerlendiren bir tetkik grubudur. Tam kan sayımı olarak bilinmektedir. Toplamda 18-24 parametreden oluşur.

Hemogram Tetkiki Nasıl Yapılır?

Tam kan sayımı damardan alınacak 2 cc kan ile yapılmaktadır. Bir tüpe alınan kanın tam kan sayımı cihazında çalışılmasıyla sonuçlar elde edilir.

Kan Sayımındaki Değerlerin Yüksekliği ve Düşüklüğü

Kan sayımında 18 - 24 parametre bulunmaktadır. Bu değerlerin yüksekliği ve düşüklüğünü bir arada değerlendirmek gerekmektedir.  Hemogram tetkikinde yanı tam kan sayımında temel olarak 3 hücre grubu değerlendirilir. RBC olarak kısaltılan alyuvarlar yani eritrositler, WBC olarak kısaltılan akyuvarlar yani lökositler ve PLT olarak kısaltılan pıhtılaşma hücreleri olan trombositlerdir.

RBC Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Kan sayımında RBC olarak kısaltılan “Red Blood Cells” yani kırmızı kan hücreleri halk arasındaki adıyla alyuvarlar anlamına gelir. Tıbbi olarak ismi eritrosittir.

Genel olarak RBC düşüklüğü kansızlık, yüksekliği ise kan fazlalığı olarak değerlendirilir. Ancak RBC değerleri yaş, cinsiyet, kilo ya da vücuttaki enfeksiyona bağlı olarak farklılıklar gösterebilmektedir. Bu yüzden hemogram tetkikinde RBC değeri yerine alyuvarların içinde bulunan Hemoglobin (HGB) düzeyinin değerlendirilmesi daha uygundur. Dünya Sağlık Örgütüne göre hemoglobin değeri kadınlarda 12-16 g/dL, erkeklerde ise 13-16,5 g/dL arası normal değerlerdir.

Hemogram (kan sayımı) tetkikinde RBC düşük hemoglobin de düşükse genel olarak nedenleri şunlar olabilir;

1. Demir eksikliği anemisi
2. Akdeniz anemisi (Talasemi majör)
3. Kurşun zehirlenmesi
4. Vitamin B6 eksikliği
5. Kronik hastalıklara bağlı olan kansızlıklar
6. Böbrek yetmezlikleri
7. Tiroid yetmezlikleri
8. Kronik karaciğer hastalığı
9. Kan parçalanmaları (Hemolitik anemi)
10. İlaçlara bağlı olan kansızlıklar
11. Romatizmal hastalıklar
12. Kan ve kemik iliği kanserleri
13. Lenfomalar

RBC yüksekliği genelde polisitemi yani kan fazlalığı anlamına gelir. Hemoglobin ile birlikte değerlendirilmesi gerekir. RBC yüksek hemoglobin de yüksekse bu kan fazlalığıdır. Genel olarak nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

1. Sigara içimi
2. Yüksek rakımda yaşamak
3. Uyku apnesi
4. Karaciğer ve böbrekteki kist veya tümörler
5. Kalp delikleri
6. Bazı ilaçların kullanımı (özellikle kortizon androjen kullanımı)
7. Bazı gıda takviyeleri
8. Polisitemia vera

İstisnai olarak hemoglobin düşükken RBC yüksekliği yapacak durum ise Akdeniz Anemisi taşıyıcılığıdır (Talasemi minör).

WBC Yüksekliği ve Düşüklüğü Nedenleri Nelerdir?

Kan sayımında WBC olarak kısaltılan lökositler halk arasında akyuvar ya da beyaz küre olarak bilinmektedir. Normal değerleri 4 – 10 bin/mm3 arasıdır.

Lökosit yüksekliğinin başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

1. Enfeksiyonlar
2. Sigara kullanımı
3. Yakın zamanda geçirilen ameliyat
4. Alerji
5. Anksiyete
6. Aşırı egzersiz
7. Akut ve kronik lösemiler
8. Kemik iliğini tutan lenfomalar

Lökosit (WBC) düşüklüğünün başlıca nedenleri ise şu şekilde sıralanabilir;

1. Enfeksiyonlar
2. İlaç kullanımı
3. Gıda takviyeleri
4. Romatizmal hastalıklar
5. Sistemik Lupus Eritematozus
6. Romatoid artrit
7. Lösemiler
8. Kemik İliği yetmezlikleri
9. Aplastik anemi
10. Myelodisplastik sendrom
11. Multiple myelom

PLT Düşüklüğü ve Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Kan sayımında PLT olarak kısaltılan pıhtılaşma yani trombosit hücrelerinin düşüklüğü ya da yüksekliği farklı nedenlerden kaynaklanabilir.

PLT Düşüklüğü Nedenleri:

1. Yeterli miktarda üretilememe durumu: Kemik iliğinin direkt olarak kendi yapım bozukluğu olabileceği gibi kemik iliğinin yapımını bozan dış etkenler de bu duruma neden olabilir. Trombositlerin ana hücrelerinin üretiminin bozulması, infeksiyonlar, kemik iliği yetmezlikleri, doğuştan trombosit düşüklükleri ve lösemiler bu grupta sayılabilir.
2. Trombositlerin parçalanması durumu: Kemik iliğinde üretim olsun ya da olmasın, kemik iliğinde üretilip kana çıkan trombositlerin iç ve dış etkenlerle parçalanması durumudur.  Bağışıklık sistemi bozuklukları, ilaçlar, infeksiyonlar (infeksiyonlar kemik iliğinin üretimini bozabildiği gibi, aynı zamanda kana çıkan trombositleri de parçalayabilirler), romatizmal hastalıklar, bazı yavaş seyirli lösemiler, diğer kan hücrelerinin de (alyuvarlar) parçalanmasına neden olan bazı kan hastalıkları ilk akla gelen nedenlerdir.
3. Trombositlerin vücuttaki dağılımında bozulma: İleri derecede dalak büyüklüğü, vücut sıcaklığının yapay olarak değiştirilmesiyle birlikte uygulanan genel anestezi durumu bu hücrelerin vücudun belirli bölümlerde göllenmesine neden olarak sayısını düşürebilir.

PLT Yüksekliği Nedenleri:

1. İlaçlar
2. Demir eksikliği anemisi
3. Enfeksiyonlar
4. Sistemik ve romatizmal hastalıklar
5. Esansiyel trombositoz denilen kemik iliği tümörü PLT yüksekliği nedeni olabilir.

HGB Düşüklüğü ve Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Kan sayımında HGB olarak kısaltılan hemoglobin değerinin düşüklüğü ya da yüksekliği farklı nedenlerden kaynaklanabilir.

1. HGB düşüklüğü anemi anlamına gelir.
2. Demir eksikliği anemisi
3. Akdeniz anemisi ve taşıyıcılığı
4. İlaç kullanımı
5. Kronik hastalıklar
6. Lösemi
7. Lenfoma
8. Myeloma gibi hematolojik kanserler HGB düşüklüğüne neden olabilir.

HGB yüksekliği kan fazlalığı anlamına gelir. Başlıca nedenleri arasında;

1. Sigara kullanımı
2. Yüksek rakımda yaşamak
3. Kalp delikleri
4. Akciğer hastalıkları
5. Uyku apnesi
6. İlaç kullanımı
7. Polisitemia vera sayılabilir.

HGB düşüklüğü ve yüksekliğini değerlendirirken kan sayımındaki diğer alt parametrelerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Yazar:

Prof. Dr. Hakan İsmail Sarı

Şunlara da göz atın;

1. Farenjit neden olur?
2. Histamin intoleransı nedir?
3. Kış döküntüsü neden olur?
4. Mide asidi nasıl geçer?
5. Dumping sendorumu nedir?