Gıda boyaları, gıdalara yapay renk vererek görünümlerini iyileştirmek için geliştirilmiş kimyasal maddelerdir. ��lk yapay gıda boyaları, 1856 yılında kömür katranından yapılmıştır. Günümüzde ise petrolden yapılan bu boyalar, şekerlemelerde, sporcu içeceklerinde, unlu mamullerde, soslarda ve daha birçok besinin içerisinde kullanılır. Gıda boyasının son 50 yılda %500 kat artmasıyla, bu boyaların sağlık açısından etkileri daha fazla merak edilmeye başlanmıştır. Gıda boyalarını en çok tüketen grupta ise çocuklar yer alır.

Günümüzde gıdalarda kullanılan yapay boyaların tümü, hayvan çalışmalarında toksisite testlerinden geçmiştir. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) gibi düzenleyici kurumlar, boyaların önemli sağlık riskleri oluşturmadığı sonucuna varmıştır. Ancak bu konu hakkında, büyük görüş ayrılıkları vardır. Öyle ki bazı gıda boyaları bir ülkede kabul edilirken, farklı bir ülkede insan tüketiminden tamamen yasaklanmıştır. Çok tartışmalı bir konu olan gıda boyalarının güvenilirliği hakkında birçok farklı görüş bulunmaktadır.

Günümüzde Kullanılan Yapay Gıda Boyaları

Aşağıdaki gıda boyaları hem FDA, hem de EFSA tarafından kullanım için onaylanmıştır:

1. Kırmızı No 3: Şeker ve pasta süsleme jellerinde yaygın olarak kullanılır.
2. Red No 40: Sporcu içeceklerinde, çeşnilerde, şekerlemelerde ve tahıl gevreklerde kullanılan koyu kırmızı renkli bir boyadır.
3. Sarı No 5: Meşrubat, şeker, cips, patlamış mısır ve tahıllarda kullanılan limon sarısı renkli bir boyadır.
4. Sarı No 6: Soslarda, unlu mamullerde, şekerlemelerde ve konserve meyvelerde kullanılan turuncu-sarı renkli bir boyadır.
5. Blue No 1: Dondurma, paketlenmiş çorbalar, bezelye konservesi ve kremalarda kullanılan yeşilimsi mavi renkli bir boyadır.
6. Blue No 2: Şeker, tahıl gevreği ve atıştırmalıklarda kullanılan mavi renkli bir boyadır.

Red 40, sarı 5 ve sarı 6, Amerika'da kullanılan tüm gıda boyalarının %90'ını oluşturur. Green no 3, FDA tarafından onaylanan fakat Avrupa'da yasaklanan bir boyadır. Ponceau, AB'de izin verilen fakat Amerika'da yasaklanan boyalardan biridir. 

Gıda Boyaları Güvenli Mi?

Önceden yapılan 15 çalışmanın 2004 tarihli bir analizinde, yapar gıda boyalarının çocuklarda hiperaktiviteyi artırdığı sonucuna varılmıştır. Ancak, tüm çocuklar gıda boyalarını aynı şekilde tepki vermiyor. Hiperaktivitesi olan çocukların, olmayan çocuklara göre gıda boyalarına karşı daha duyarlı olduğu görünmektedir.

1. Gıda boyalarının güvenilirliğini değerlendiren çalışmaların çoğu, hayvan çalışmalarıdır. İlginç bir şekilde sarı 5, sarı 6, kırmızı 40 ve mavi 1 numaralı boyaların kullanıldığı araştırmalarda, kansere neden olan etkilere dair hiçbir kanıt bulunamamıştır.
2. Blue 2 üzerinde yapılan bir hayvan araştırması, yüksek doz grubundaki beyin tümörlerinde kontrol gruplarına kıyasla istatistiksel olarak anlamlı bir artış buldu, ancak araştırmacılar, Blue 2'nin tümörlere neden olup olmadığını belirlemek için yeterli kanıt olmadığı sonucuna vardı.
3. Kırmızı 3 olarak da bilinen eritrosin, en tartışmalı boyadır. Eritrosin verilen erkek sıçanlarda tiroid tümörü riskinde artış vardı. FDA, bu araştırmaya dayanarak 1990 yılında kısmi bir yasak uygulasa da, daha sonra bu yasağı kaldırmıştır. 

Gıda Boyaları Alerji Yapar Mı?

Bazı yapay gıda boyaları alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Yapılan bazı çalışmalarda sarı 5'in astım ve ürtiker semptomlarına neden olduğu gösterilmiştir. Aspirine alerjisi olan kişilerin, sarı 5'e de alerjisi olma olasılığı daha yüksek görünüyor. Alerjik reaksiyonların çoğu yaşamı tehdit edici değildir. Ancak alerji belirtileriniz varsa, gıda boyalarını beslenmenizden çıkarmanız da fayda var. Sonuç olarak kırmızı 40, mavi 1, sarı 5 ve 6 numaralı gıda boyaları, hassas kişilerde alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Özellikle çocukların gıda boyası kullanılan besinleri tüketmemesi önerilmektedir.

Şunlara da göz atın;

1. Vitamin hapları faydalı mı tehlikeli mi?
2. Bitki çaylarındaki gizli tehlike
3. Şeker yerine ne kullanılır?
4. Evde akide şekeri nasıl yapılır?
5. Sarı greyfurt mu kırmızı greyfurt mu?