Bir kısmı Karadeniz, diğer kısmı ise Doğu Anadolu Bölgesi'nde kalan Erzurum, kültürel mirasın korunduğu şehirlerden biridir. Türkiye'nin en soğuk şehri olarak bilinen Erzurum, geniş bir coğrafyaya sahiptir. Bu sayede farklı kültürlere sahip olan şehirlerle de komşudur. Erzurum mutfağında hem Karadeniz, hem de Doğu Anadolu mutfağının esintilerine rastlayabilirsiniz. 'Erzurum'da ne yenir?' sorusuna geçmeden önce, Erzurum'u daha yakından tanımaya ne dersiniz?
Erzurum’a karayolu, havayolu ya da demiryoluyla ulaşmak mümkün. Ulu Camii, Cimcime Sultan Türbesi, Çifte Minareli Medrese, Yakutiye Medresesi görmeniz gereken yerlerden. Mevsim yazsa Tortum Gölü’ne uğrayın. Müthiş bir çağlayan oluşturan Tortum Çayı’nın keyfine diyecek yok. Erzurum dendiğinde Palandöken’i atlamamak gerek. Dört mevsim başka güzel Palandöken’ de. İlkbaharda bin bir çeşit çiçekle bezenen, kışın beyaz örtüsüyle sizi bambaşka bir aleme sürükleyen gerçekten büyüleyici bir doğa. Kayak turizmi bu yöreye hayat vermiş.
Yurt çapında ünlü Oltu taşı da Erzurum’da çıkıyor. Yeraltında ince damarlar halinde bulunan ve oldukça zor şartlarda çıkarılan; usta ellerde tespih, kolye, yüzük, bilezik, ağızlık ve heykelcikler olarak işlenen nam-ı diğer kehribar... Zanaatkârların el emeği göz nuru eserlerine dalıp gitmeyin sakın! Hemen yanı başınızda eski bir Erzurum evi vardır mutlaka. Savaşlar, yangınlar ya da yakıcı soğuktan arta kalan bu kalıntılar yörenin zengin coğrafyasının, tarih ve kültürünün simgesi adeta. Başınızı şöyle bir zemin kata uzatın; ahır, kiler ve samanlığın yanı sıra tandır ve kışlık odaları görürsünüz. Taşlık kısmı kapalı bir avlu şeklindeki zemin katı geride bırakıp birinci kata çıktığınızda daracık bir geçitten ibaret olan sofaya açılan odalara geçersiniz.
Erzurum mutfağı denildiğinde ilk akla gelen yemek, cağ kebabıdır elbet.. Kuzu etinden yapılan bir tür et döner. Hazırlanması ustalık gerektiriyor. Malzemeye süt, soğan, karabiber ve kırmızı pul biber ekleniyor. Etin üzeri külle sıvanıp yatık biçimde odun ateşinde pişiriliyor. Döner bıçağı ile birer porsiyon kesilip ızgara üzerine alınıyor. Burada et biraz daha pişiriliyor. Lavaş ekmekle servis yapılıyor. Yoğurt, soğan, kişniş ve buğday ile hazırlanan aşotu çorbası, Erzurum'un soğuk havalarından korunmak için sık sık tercih ediliyor. İsteğe göre kıyma da eklenen bu çorba, sıcak bir başlangıç yapmak isteyenler için idealdir. Nohut, yoğurt, ayran ve mısır ile hazırlanan ayran aşı çorbası, bazı yörelerde 'yoğurt çorbası' olarak da bilinir. Özellikle Ramazan ayında sofralardaki baş köşeyi alan bu çorba, yaz aylarında bol bol tüketilir. Erişte ve yeşil mercimek ile hazırlanan kesme aşı, hem Erzurum, hem de Sivas mutfağıyla özdeşleşmiştir. İsteğe göre kıyma ile hazırlanan bu yemek, Erzurum'un yöresel lezzetlerinden biridir. Erzurum'un simgesi haline gelen kete, hem yöre halkının, hem de turistlerin en sevdiği yemeklerden biridir. Erzurum'un hemen her pastanesinde ve fırınında bulabileceğiniz kete, gül şekli verilerek sunulur. Türk mutfağının hemen hemen her yerinde yapılan su böreği, Erzurum'da farklı bir şekilde hazırlanır. Su böreği hamurunun her parçasına, bir yumurta isabet ettirilir. Börek hamuru, en az yarım saat yoğrulduktan sonra yavaş yavaş pişirilir. Birçok yörede hazırlanan hingel mantı, isteğe göre et veya patates ile hazırlanır. 'Çerkez ve metez' ismiyle de bilinen bu mantı, sarımsaklı yoğurt eşliğinde sunulur. Erzurum mutfağında hingel mantı, sulu ve susuz olarak ikiye ayrılır. Tatar mutfağıyla özdeşleşen bu börek, Erzurum mutfağında çok sevilir. Bazı yörelerde 'cantık' ismiyle de bilinir. İsteğe göre kıyma, patates ve soğanlı harç ile doldurulur. Şalgam dilimlerinin arasında kıyma ve bulgurlu harç eklenmesiyle hazırlanan şalgam dolması, yörenin meşhur yemeklerinden biridir. Farklı şekillerde hazırlanan şalgam dolması, bol maydanoz eşliğinde sunulur. Nohut, fasulye, mercimek ve buğday ile hazırlanan kelecoş yemeği, Doğu Anadolu'nun sevilen yemekleri arasında yerini alır. Yapımında birçok bakliyat ürünü kullanılır. Pul biberli yağ ile zenginleştirilir. Yumurta, un ve süt ile hazırlanan lalanga, Erzurum kahvaltılarının olmazsa olmazıdır. 20 dakikada hazırlanan lalanga, Erzurum mutfağından mutlaka denemeniz gekeren lezzetlerden biridir. Erzurum tatlıları denildiğinde ilk akla gelen lezzet, elbette kadayıf dolmasıdır. İç harcı ceviz ile doldurulan tel kadayıflar, dolma şeklinde sarılır ve kızartılır. Pişen kadayıflar, şerbetle buluştuktan sonra servis edilir. Tatlı ihtiyacını doğal meyvelerden karşılamak isteyenler için nefis bir önerimiz var. Dut, tereyağı ve şekerden oluşan dut çullaması, ortalama 20 dakika içinde sofralardaki yerini alır. Erzurum mutfağına özgü bir yemek olan gliko, unutulmaya yüz tutmuş yemeklerden biridir. Görüntüsüyle mantıyı andıran gliko, bulgur ve un karışımından oluşur. Tuzlu suda haşlanan köfteler, yoğurt ve domates sosu ile zenginleştirilir. Bazı yörelerde 'yabani pırasa veya kirkiş otu' isimleriyle de anılır. Özellikle Erzurum mutfağında sık sık tüketilir. Erzurum yöresine ait olan otlu kebap, dereotu, kıyma ve maydanoz ile hazırlanan bir yemektir. İçerisinde iki farklı salça kullanılır Erzurum yöresi ile özdeşleşen şiş köfte, bazlama ile birlikte servis edilir. Hazırlanan köfte harcı tahta şişlere geçirilerek kızartılır. Salata ile birlikte servis edilebilir. Erzurum mutfağından mutlaka denemeniz gereken bir pilav tarifi ile karşınızdayız. Bulgur ve yeşil mercimek karışımından oluşan bu pilav, sirke ile lezzetlendirilir. Şunlara da göz atın;
Erzurum mutfağıyla özdeşleşen yumurta pilavı, görünümü ile makarnaya daha çok benzemektedir. Yalnızca 5 malzemeden oluşan yumurta pilavı, ceviz ile zenginleştirilir