Sağlıklı besinleri eğlenceli hale getirmek için neler yapabiliriz? Sebze meyve gibi yiyecekleri tüketmek istemeyen çocuklar için nasıl bir yol izlemeliyiz? Acıbadem Dr. Şinasi Can (Kadıköy) Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Ece Öneş çocuklara sağlıklı besinleri sevdirmenin yollarını anlattı:
Çocuklarda Sağlıklı Beslenme Alışkanlığı Kazandırma Yöntemleri Nelerdir?
Özellikle 1-6 yaş aralığındaki çocukların besin seçimleri, oyun seçimleri ve fiziksel aktivite düzeyleri sağlıklı yaşam temellerinin atılmasını sağlayarak yetişkinlik dönemindeki kronik hastalıkların riskini de ciddi oranda azaltmaktadır. Özellikle bu noktada yapılan çalışmalar gösteriyor ki ileri yaşlarda karşılaştığımız damar içi yağlanmalar 2 yaş itibariyle yanlış beslenme alışkanlıkları nedeniyle oluşmaya başlıyor. Bu nedenle erken dönemde beslenme bilincinin gelişmesi oldukça önemli.
Çocuklar belli yaş dönemlerinde belli besin gruplarını veya yemekleri reddedebilir. Bu gayet normaldir. Reddettiği besini komple beslenmeden çıkarmak yanlış bir uygulamadır. Bunun yerine alternatif tarifler denenerek çocuğa sunulmalıdır. Örneğin peynir yemeyen bir çocuk için renkli peynir topları veya parça et yemeyen bir çocuk için dolmalar, sarmalar denenmelidir. Çocuğun yanında “ benim oğlum süt içmez.” “benim kızım sebzeyi ağzına sürmez” gibi ifadeler kullanmak aslında çocuğun o yanlış davranışını pekiştirmekten başka hiçbir işe yaramaz. Bu nedenle yanında beslenme alışkanlıkları hakkında konuşulmamalı ve ebeveynler çocuğun tüketmediği besini aynı masada belli aralıklarla tüketmelidir. Ebeveyni “ ben bamya yemem.” diyen bir çocuğun bamya yemesi pek mümkün değildir.
Çocukları Sevmedikleri Besinlere Nasıl Alıştırırız? Sağlıklı besinleri eğlenceli bir şekilde çocuklara sevdirmek mümkün mü? diye merak edenler için cevabımız evet. Öncelikle bir kez deneyip yemeyi reddettiği besini “sevmediği besin” olarak değerlendirmeyin. Çocuğun yanında bunu ifade etmek bir yana sizin bu şekilde düşünmeniz bile çocuğunuzu etkileyecektir. İlk denemesinde reddettiği besinden hemen vazgeçmeyin ve formunu değiştirerek 3-4 gün sonra tekrar servis edin. Örneğin zeytinyağlı pırasa yemeyen bir çocuğa 3-4 gün sonra pırasayı börek içerisinde sunabilirsiniz. Çok büyük ihtimalle işe yarayacaktır. Önemli noktalardan biri yeni bir besini çocuğunuza gerçekten açken ve dinlenme halindeyken sunuyor olmanızdır. Oyun halindeyken, başka bir işle meşgulken veya hastayken yeni besin sunarsanız olumsuz geri dönüş almanız olasıdır. Bir seferde tek yeni besin sunmalı ve diğer yeni besinlerle karmaşıklığa yol açmamalısınız. Sağlıklı besinleri eğlenceli hale mutlaka getirin; örneğin besinlerle birtakım oyunlar oynayabilir, yarışmalar düzenleyebilir veya farklı şekillerde keserek, eğlenceli tabaklar hazırlayarak da çocuğunuzun ilgisini çekebilirsiniz. Belki de beslenmeyi en eğlenceli ve ilgi çekici hale getiren şey birlikte mutfağa girmektir. Yemek pişirme esnasında tehlike içermeyen minik görevleri çocuğunuza vermeniz besinlere karşı bakış açısını değiştirecektir. Faydalı Besinleri Yemek İstemeyen Çocukları Yemesi İçin Zorlamak Doğru Mu? Kesinlikle doğru değil. Çocuklarla yemek konusunda inatlaşmamak gerekir, bunu bir savaş haline getirdiğinizde çocuğunuz yemek yemeyi keyifli bir aktivite olarak göremez ve keyif almadığı bir aktiviteye devam etmek istemez. TV, bilgisayar, tablet karşısında ağzına zorla yemek tıkılan çocuklar ise o an zorla yemeğini bitirse de yemek yemeyi bir savaş haline getirerek sürekli reddetme yoluna gider. Aslında iyilik yapayım derken bu süreci daha da kötüye götürmüş oluruz. Ayrıca son yapılan çalışmalar ağzına zorla yemek tıkılan veya Tv, tablet, bilgisayar karşısında yemek yedirilen çocukların yetişkinlik döneminde “duygusal yeme” ataklarının daha fazla olduğunu ve bunun da psikiyatrik hastalıklardan olan ve ciddi komplikasyonları olan “yeme bozuklukları”na neden olabildiği gösterilmiştir. Sebze Meyve Gibi Yiyecekleri Tüketmek İstemeyen Çocuklar İçin Nasıl Bir Yol İzlemeliyiz? Öncelikle ebeveynleri olarak sizler meyve ve sebze yiyor musunuz? Kendisi yemediği halde çocuğunun meyve ve sebze yemesini bekleyen birçok anne-babaya rastladığımı söyleyebilirim. Çocuğunuzun meyve ve sebze yemesini istiyorsanız izlemeniz gereken en önemli adım kendi beslenmenizi meyve ve sebze ağırlıklı oluşturmaktır. Çocuğunuz dinleyerek değil, görerek ve rol model alarak öğrenmeyi tercih edecektir. Zaman zaman karşınıza alıp meyve ve sebzelerin sağlık için öneminden bahsedebilir, bu konularla ilgili kitaplardan veya animasyonlardan destek alabilirsiniz. Kırsal alanlarda büyüyen çocukların daha fazla sebze ve meyve tükettiğini biliyoruz. Bunun sebze ve meyvelerin ekilmesinden yetişmesine kadar her aşamasına şahit olmak, bitkinin büyümesine yardımcı olmak gibi aktiviteler sayesinde olduğu düşünülmektedir. Şehir hayatında elbette hepimizin bahçesi yok ancak balkonda küçük bir saksıda çocuğunuzun bir sebze veya meyveyi yetiştirmesi onu tüketme ihtimalini arttıracağı gibi çocuğunuza sorumluluk bilinci de kazandıracaktır. Çocuklar Nasıl Beslenmeli? Çocukluk çağında sağlıklı beslenmenin önemi herhangi bir yaş grubundan çok daha önemlidir. Sağlıklı beslenme; vücudumuzu oluşturan hücrelerin doğru ve düzenli çalışabilmesi için gerekli olan karbonhidrat, protein ve yağ gibi makro besin ögelerinin ve vitamin-mineraller gibi mikro besin ögelerinin yeterli, dengeli ve çeşitli olarak vücuda alınmasıdır. Her yaşın kendine özgü gereksinimleri vardır, hele ki çocuğunuz herhangi bir spor branşıyla ilgileniyorsa ihtiyaçları yaşıtlarına göre çok daha fazla olacaktır. Bu noktada yeterli ve dengeli beslenmeyi bir beslenme uzmanı eşliğinde planlamak fayda sağlayacaktır. Yeterli ve dengeli beslenmenin tamamlandığı çocuklarda bazen tek tip beslenme modelleri ile karşılaşabiliyoruz. Çeşitliliğin sağlanmadığı bu beslenme rutinleri de ne yazık ki sağlıklı beslenme ile bağdaşmamaktadır. Çocuğunuzun mutlaka haftada 2-3 kez balık, haftada 2-3 kez kırmızı et ve 2 kez kurubaklagil tüketmesine özen gösterilmeli, meyve ve sebzeler için her gün farklı renklerdeki besinler tercih edilmelidir. Bu sayılara ve önerilere uyum gösterildiğinde beslenmede çeşitliliği sağlamış olursunuz. Çocuklar İçin Kaçınmamız Gereken Besin Türleri Nelerdir? Çocukların beslenmesinde içerdikleri yüksek miktarda doymuş yağ ve beyaz un sebebiyle poğaça, açma, simit vb. pastane ürünlerinden uzak durulmalıdır. Bunların yerine haftada 1 veya 2 kez evde sağlıklı malzemelerle yapılmış kekler, poğaçalar tüketilmelidir. Yine içerdikleri yüksek doymuş yağ ve şeker sebebiyle paketli ürünlerden mümkün olduğunca uzak durulmalıdır. Evde yapılan kek veya tatlılarda ise tariflerin şeker içeriği mutlaka azaltılmalıdır. Gazlı içeceklerden içerdikleri şeker ve katkı maddeleri sebebiyle uzak durulmalı ancak gazsız olduğu için çocuklar soğuk çaylara yönlendirilmemelidir; çünkü soğuk çaylarda da anormal miktarlarda şeker bulunmaktadır. Taze sıkılmış meyve suları ise her gün olmamak koşuluyla haftada birkaç kez tüketilebilir. Her gün taze sıkılmış meyve suyu tüketen çocuklar ne yazık ki obezite ve insülin direnci riskiyle karşı karşıya kalmaktadır. Son olarak ise içerdikleri aşırı miktardaki doymuş yağ ve tuz içeriği sebebiyle sucuk, salam, sosis ve fast food ürünlerden uzak durulması çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki çocuğunuzun beslenmesindeki yüksek şeker, doymuş yağ, tuz ve gıda katkı maddelerinin her biri kanser, kalp damar hastalıkları ve diyabet başta olmak üzere birçok kronik hastalığa davetiye çıkarmaktadır. Şunlara da göz atın;