VM Medical Park Samsun Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği’nden Uzm. Dr. Şule Turan Akyol, bebeklerde laktoz intoleransı hakkında bilgilendirmede bulundu. Laktoz doğada sadece sütün içinde bulunan bir şeker türüdür. Glikoz ve galaktoz adlı şekerlerin birleşiminden oluşur ve parçalanması yani sindirimi için laktaz enzimi adında bir enzime ihtiyaç duyar. Laktaz enzimi vücutta ince bağırsak yüzeyinde salgılanır. Bu enzimin hiç salgılanmaması veya salgılanmasının yetersiz olması durumunda laktoz intoleransı dediğimiz durum ortaya çıkar. Laktoz anne sütünde yüzde 7,1, inek sütünde yüzde 4,6 oranında bulunur. Her canlının sütünde laktoz bulunur. Dolayısıyla, keçi sütü gibi alternatifler laktoz intoleransında tercih sebebi değildir.
Avrupa toplumunda yaklaşık yüzde 5-17, Amerika'da yüzde 44, Asya ve Afrika'da yüzde 60-70 oranında rastlanır. Türk toplumunda ise yaklaşık yüzde 70-80 oranında görülmektedir. Bebeklik çağında gördüğümüz geçici laktoz intoleransı belirgin bir rakam olmamakla beraber oldukça sık görülür. Doğuştan olan laktoz intoleransı (laktaz enziminin hiç yapılamadığı) ise oldukça nadir görülen bir durumdur. Tüm dünyada 40-50 kadar vaka bildirilmiştir.
Çocuklarda gördüğümüz laktoz intoleransı, sıklıkla iç bağırsak yüzeyinde hasara sebep olan viral veya bakteriyel ishaller sonrasında ortaya çıkar. Bağırsak hasarı nedeniyle laktozu sindiren laktaz enzimi üretiminde azalma olur. Hatta bu nedenle ishal nedeniyle takip edilen çocukların süt, muhallebi gibi gıdalar yemesi önerilmez. Uzamış ishallerde mama ile beslenen bebeklerin mamaları laktozsuz formüllerle değiştirilir. Bu durum geçici bir durumdur ve ishal düzelince bağırsak kendini yeniler ve laktaz enzimi üretimi yeniden başlar. Nadiren bağırsağa kalıcı hasar verebilen çölyak hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalığı gibi durumlarda da laktoz intoleransı görülebilir.
Bebeklik döneminde gördüğümüz bir başka laktoz intoleransı türünde laktaz enzimi doğuştan genetik bir hastalık olarak hiç salgılanmaz. Bu durumda bebek anne sütünü almaya başladığı an itibari ile bulgu vermeye başlar. Laktozu hiç parçalayamadığı için ağır ishal, sıvı kaybı, beslenme bozukluğu nedeniyle tanı alamaz ise kaybedilebilir. Bu durum oldukça nadirdir. Tüm dünyadan 40- 50 vaka bildirilmiştir.
Bizim bebeklerde en sık gördüğümüz laktoz intoleransı tipi gelişimsel laktoz intoleransıdır. Nedeni bebeğin tüm diğer oranlarının da henüz tam fonksiyonel olmaması gibi bağırsak duvarı olgunlaşmasının da tam olmamasıdır. Laktaz enzimi göreceli olarak az olur.
Normal sağlıklı bebeklerde de laktoz intoleransı bulguları görülebilir. Bunun nedeni, annenin sütünün çok olması, anne sütünü sağarak veriyorsa, çok sık emziriyorsa bebeğin bağırsağındaki laktoz yükü artacağı için yeterli miktarda laktaz enzimi salgılansa bile yetersiz gelip laktoz intoleransı bulguları gelişebilir. Bu durumların dışında en sık görülen neden primer laktoz intoleransıdır. Her insan laktozu parçalayan laktaz enzimi üreterek doğar. Çocukluk çağından itibaren laktaz enzimi giderek etkisini kaybetmeye başlar ve laktoz intoleransı gelişir. Bu normal bir durumdur.
Laktoz intoleransı bulguları laktoz şekerinin sindirilememesi nedeniyle oluşur. Sindirilemeyen şeker bağırsaklarda bakteriler tarafından parçalanır ve ortaya hidrojen, karbondioksit ve metan çıkar. Bu durum sonucunda gaz, karın ağrısı, kramp, şişlik, bulantı, kusma, ishal gibi semptomlar ortaya çıkar. Bebeklerde şiddetli ağlamalar, bacaklarını çekerek ağlama, karında şişlik, sesli gaz çıkarma, köpüklü kaka, sulu kaka gibi bulgular olabilir. Bu durum bebeğin uyku düzenin de bozabilir. Bebeklik döneminde bu bulguları fantil kolik ve besin alerjisi ile de karışabilir.
Laktoz intoleransı testi, hidrojen nefes testi gibi yöntemler olmakla beraber bebeklerde yapılması uygun değildir. Giata asiditesi, gaita şeker kromatografisi gibi yöntemlerle gaita örneği ile tanı konabilir. Geçici veya rölatif laktoz intoleransı düşünüldüğünde ileri tetkik görülmesine lüzum yoktur.
Bebek sadece anne sütü ile besleniyorsa anne sütü kesilmez. Anneye özel bir diyet yaptırılmasına gerek yoktur. Şikâyetleri azaltmak için dışarıdan laktaz enzimi takviyesi yapılabilir. Ek gıda
döneminde süt alımı azaltılabilir, aralıkları uzatılabilir. Laktozsuz ürünler kullanılabilir. Yoğurt ve peynir gibi laktoz oranı düşük süt ürünleri tercih edilebilir. Her türlü hayvansal süt laktoz içerir. Bu nedenle keçi sütü, anne sütü, inek sütü fark etmez. Hepsinde aynı şikâyetler oluşur.
Laktoz intoleransının tedavisi dışarıdan laktaz enzimi verilmesi ve beslenmenin düzenlenmesi şeklindedir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde her öğün sadece bir meme ile beslenmesi, diğer öğün diğer memeye geçilmesi şikâyetleri azaltabilir. Mama ile beslenen bebeklerde laktozsuz mamalar ve fermente mamalar kullanılabilir. Ek gıda döneminde laktozsuz süt, laktoz içeriği düşük fermente süt ürünleri kullanılabilir. Laktaz enzimi de dışarıdan verilebilir.
Laktoz intoleransı ve inek sütü alerjisi tamamen birbirinden farklı durumlardır. İnek sütü alerjisinde süt proteinine karşı bağışıklık sistemi reaksiyon gösterir. Laktoz intoleransında ise süt şekerinin sindiriminde yetersizlik söz konusudur. Süt alerjisi vücudun genelini etkilerken laktoz intoleransı sadece sindirim sistemini etkiler. İnek sütü protein alerjisinde inek sütü alımı sonrası kızarıklık, kaşıntı, döküntü, şiddetli kusma, atopik dermatit, kanlı mukuslu kaka gibi bulgular görülmektedir.
Yazar:
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği’nden Uzm. Dr. Şule Turan Akyol
Şunlara da göz atın;